Sandomierz atrakcje, zabytki oraz ciekawe miejsca

Sandomierz, czyli Mały Rzym

Sandomierz jest czarującym miastem położonym w województwie świętokrzyskim, na granicy dwóch krain geograficznych, czyli Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej oraz Kotliny Sandomierskiej. Choć do słonecznej Italii jest stąd daleko, to samo miasto zyskało przydomek Małego Rzymu. A to dlatego, że Sandomierz położony jest tak, jak i wieczne miasto, na siedmiu wzgórzach, a i możecie się tu też napić dobrego wina. Natomiast sandomierskie Stare Miasto jest kameralne, urocze i pełne pięknych zabytków, o których głośno jest również na małym ekranie, za sprawą Ojca Mateusza. Dla nas, królewskie miasto było marzeniem od dawna i zwiedzało się je nam równie doskonale, co położony relatywnie niedaleko i również nad Wisłą, Kazimierz Dolny. Zapraszamy zatem na spacer przez Sandomierz, naszymi śladami ?

Jak dojechać do Sandomierza i gdzie zostawić samochód?

Sandomierz położony jest na wschodnich rubieżach województwa świętokrzyskiego, 80 kilometrów w linii prostej od Kielc. To tutaj krzyżują się drogi krajowe 77 (Warszawa – Sandomierz – Kraków – Bytom) oraz numer 79 (Lipnik – Przemyśl). Są one najważniejszymi arteriami w okolicy. Co prawda, nie są to drogi o standardzie ekspresowym, ale wciąż w miarę komfortowe. Z Warszawy, przez Radom, do Sandomierza dotrzecie po 3h, z Krakowa po 2h 40 min, a z Rzeszowa, po raptem 1,5 h. Taki sam czas trzeba liczyć na podróż do Sandomierza ze stolicy województwa, czyli z Kielc.

Turyści mogą być zadowoleni z faktu, że kilka parkingów znajduje się tuż przy najważniejszych zabytkach Sandomierza, na obrzeżach zabytkowego Starego Miasta. Choć trzeba pamiętać, że w przeważającej większości będą to płatne miejsca postojowe. I uwaga! Na dzień dzisiejszy (jesień 2021)  opłatę za postój można uiścić tylko bilonem. Nie zapłacicie tutaj kartą. Ewentualnie można zapłacić za pośrednictwem aplikacji na telefon komórkowy.

Zdecydowaliśmy się zostawić samochód na parkingu tuż przy Bramie Opatowskiej, na ulicy Podwale Górne. Parking nie jest super duży, pomieści około 30 samochodów. I co powinno Was zainteresować, jest to parking bezpłatny, jeśli przybędziecie tutaj w weekend lub późnym popołudniem, po godzinie 18. Natomiast w pozostałe dni, pierwsza godzina postoju kosztuje 3h, a bilet dzienny już tych złotych 20. Przy parkingu znajdziecie płatną toaletę – 3pln. 

Do Sandomierza możecie również dotrzeć komunikacją publiczną. Najwygodniej będzie przyjechać tutaj autobusem lub busem. Dworzec autobusowy jest oddalony o 1,5 km od Starego Miasta, na północny zachód od Rynku w Sandomierzu. Jest to dystans, który pokonacie w około 20 min. Natomiast, jeśli zdecydujecie się przybyć do Sandomierza koleją, to pamiętajcie, że dworzec kolejowy znajduje się po drugiej stronie Wisły, względem Starego Miasta. A do przejścia/przejechania będzie około 3,5 km. Do miasta możecie dotrzeć bezpośrednim pociągiem z Warszawy, Przemyśla, czy Rzeszowa, jak również z Kielc, przez Ostrowiec Świętokrzyski i Skarżysko-Kamienną.

Atrakcje w Sandomierzu

Sandomierz jest dość niewielkim miastem, jednak mimo to potrafi zauroczyć każdego, kto tutaj przybędzie. Historyczne centrum miasta zostało uznane w roku 2017 za pomnik historii i charakteryzuje się średniowiecznym, szachownicowym układem. Najważniejsze atrakcje Sandomierza leżą w obrębie historycznego Starego Miasta, na dość niewielkim obszarze. Dzięki temu większość ciekawych miejsc można odwiedzić w ciągu jednej niespecjalnie wymagającej przechadzki, bo przecież z sandomierskiego Rynku, do najbardziej oddalanego miejsca, czyli do Wąwozu Królowej Jadwigi, jest raptem 15 min (wyjątkowo tym razem zapominamy o Górach Pieprzowych).

Można również wspomnieć, że w Sandomierzu ma swój początek Małopolska Droga św. Jakuba. Jeśli pragniecie uniknąć tłumów, to warto odwiedzić miasto nieco poza sezonem, a latem – w środku tygodnia. W Sandomierzu znajduje się sporo atrakcji turystycznych, zabytków sakralnych i świeckich, jednak pamiętajcie, że część z nich jest otwarta jedynie do godzin popołudniowych.

  Hasająca Trasa po Sandomierzu

Jak już wiecie, samochód pozostawiliśmy nieopodal Bramy Opatowskiej i to stąd wyruszyliśmy na nieśpieszny spacer. Szliśmy przez sandomierski Rynek, zawitaliśmy do Wąwozu Królowej Jadwigi i podziwialiśmy Zamek. Kolejność poniższych atrakcji będzie odzwierciedlała naszą powolną przechadzkę. Jak sprawdziliśmy na mapie, pokonaliśmy około 4 km. Zatem, ile czasu zarezerwować na zwiedzenie Sandomierza? Jest to jak zawsze podchwytliwe pytanie, jednak moglibyśmy zaryzykować stwierdzenie, że wystarczy nieco większa część dnia, a na finał, możecie pognać w Góry Pieprzowe i spoglądać na zachodzące Słońce. Oczywiście, dla osób chcących spędzić tutaj weekend, też będzie wystarczająco atrakcji. Zatem zaczynajmy naszą wędrówkę! Jeśli opłaciliście miejsce postojowe i skierowaliście kroki na pobliskie schody, to z pewnością po kilku susach trafiliście pod Bramę Opatowską.

1. Brama Opatowska w Sandomierzu

Brama Opatowska jest gotycką bramą wjazdową z 2 poł. XIV w. Została zbudowana z fundacji Kazimierza Wielkiego, jako element murów obronnych miasta. Z tego okresu pochodzi również rozplanowanie starówki. Miasta strzegły wówczas cztery bramy, w tym oprócz Bramy Opatowskiej, można było czmychnąć do centrum przez Bramę Zawichojską, Lubelską, zwaną też Rybacką oraz Krakowską. Niestety, oprócz naszej bohaterki, wszystkie pozostałe nie przetrwały do dnia dzisiejszego. Jeśli ktoś nie chciał przeciskać się przez bramy, to pozostawały jeszcze furty, w tym zachowana do dziś Dominikańska, zwana Uchem Igielnym. Obecnie Brama Opatowska ma ok. 30 m wysokości, choć pierwotnie była nieco niższa. Szczodrość portfela sandomierskiego lekarza Stanisława Bartolona w XVI wieku, pozwoliła wzbogacić bramę o attykę. Warto pamiętać, że z całego sandomierskiego systemu obronnego miasta, do dziś zachowała się jedynie Brama Opatowska wraz z przyległymi fragmentami murów i dolną częścią baszty.

Co ważne, można wgramolić się na jej szczyt, tak, aby podziwiać okolicę. Bilet wstępu kosztuje 8 pln, a ulgowy tylko 2 pln mniej. W sezonie Brama Opatowska jest czynna do godziny 19:00, a ostatnie bilety są sprzedawane o godzinie 18:30. Naszym zdanie, warto wejść na platformę widokową. Rozpościera z niej widok na Stare Miasto oraz na przemykającą niespiesznie Wisłę. Brama Opatowska to obok Ratusza oraz Zamku, jeden z najważniejszych symboli Sandomierza. A brama znajduje się przy ulicy, a jakże nie inaczej – Opatowskiej. I to właśnie z tego miejsca, Ojciec Matusz z serialu kieruje swoje pierwsze kroki do miasta.

2. Rynek w Sandomierzu

Czas na drugą sandomierską atrakcję. Spod Bramy Opatowskiej trzeba przejść pod linoskoczkiem, minąć Kościół Św. Ducha i przespacerować dosłownie 350 kroków, nim wkroczycie na Rynek w Sandomierzu. Jest on bardzo charakterystyczny, z uwagi na brak poziomu. Tak, dobrze czytacie, sandomierski Rynek jest mocno przechylony i srodze opada w kierunku wschodnim. Różnica wysokości jest mocno odczuwalna! Natomiast jeśli chodzi o wymiary, to został on wyrysowany na prawie idealnym kwadracie – jeden bok ma 110, a drugi 120 metrów.

Centralnie na płycie sandomierskiego Rynku umieszczono gotycki Ratusz, Studnię Miejską oraz figurę Matki Boskiej Niepokalanej z 1776 r. Całość otaczają kolorowe kamienice. Podobno jest ich 30. Szczególnie warto zwrócić uwagę na ładną Kamienicę Oleśnickich, okraszoną podcieniami, która kryje się pod numerem 10. To tutaj podpisano w roku 1570 zgodę sandomierską (było to porozumienie pomiędzy wyznaniami ewangelickimi w I Rzeczypospolitej).

W 2004 roku na Rynku w Sandomierzu umieszczono ponadto kotwicę wraz z sięgającym nieba, pionowym łańcuchem. Rzeźbę nazwano Zakotwiczeniem Nieba, a autor dzieła, Cezary Łutowicz, wykorzystał oryginalną dziewiętnastowieczną kotwicę, która została znaleziona w Wiśle na wysokości Sandomierza. Rzeźba nie jest przypadkowa, ponieważ miasto przez wieki wiele zawdzięczało przepływającej obok rzece, a sama kotwica to symbol nadziei.

Na sandomierskim Rynku odnajdziecie również stylizowane na zabytkowe melexy, które służą turystom do zwiedzania miasta. W bliskim sąsiedztwie Studni znajduje się Centrum Informacji Turystycznej w Sandomierzu – pod adresem Rynek 20. Możecie tutaj dostać mapę Sandomierza z atrakcjami. Można również pobrać specjalną aplikację, która poprowadzi Was po najciekawszych zakątkach miasta. Możecie wybrać się na spacer romantyczny oraz chociażby historyczny.

3. Ratusz w Sandomierzu

W centralnym miejscu Rynku znajduje się XIV wieczny Ratusz, który jest chyba obok sandomierskiego Zamku, najbardziej charakterystyczną budowlą miasta. Ratusz w Sandomierzu został postawiony wkrótce po najeździe Litwinów z 1349, czyli już w drugiej połowie XIV wieku. Początkowo był gotycką budowlą o kształcie wieży, zbudowaną na planie kwadratu. W XVI wieku nadano Ratuszowi elementy renesansowe, choćby poprzez budowę attyki, która obecnie jest jedną z najpiękniejszych attyk ratuszowych w Polsce. Zwróćcie również uwagę, że od południowej strony znajduje się charakterystyczny zegar słoneczny, który został odtworzony w 1958 roku przez Tadeusza Przypkowskiego. Do północno-wschodniego narożnika budynku przylega solidna przypora, która w środku mieści dawną latrynę.

Ratusz w Sandomierzu jest istną mieszanką stylów architektonicznych. Znajdziecie tutaj stylową fasadę w stylu gotyckim, renesansowe elementy w formie zwieńczeń w kształcie jaskółczych ogonów oraz barokowe elementy w postaci ośmiobocznej wieży ? W Ratuszu mieści się oddział Muzeum Okręgowego, Urząd Stanu Cywilnego, a w piwnicach znajdowała się niegdyś siedziba kata. W południe z wieży rozchodzą się dźwięki hejnału sandomierskiego. I teraz zła informacja – Ratusz nie jest udostępniony do zwiedzania. Jednak w podziemiach znajduje się klubokawiarnia, a na ostatnią jego kondygnację możecie się wspiąć chociażby do Urzędy Stanu Cywilnego w Sandomierzu.

4. Podziemna Trasa Turystyczna w Sandomierzu

Tuż obok sandomierskiego Rynku, w Kamienicy Oleśnickich, możecie wybrać się na spacer z przewodnikiem po średniowiecznych piwnicach. Warto bowiem pamiętać, że wieki temu przez Sandomierz przebiegały ważne szlaki handlowe na wschód, w kierunku Rusi. A piwniczki służyły mieszczanom za magazyny kupieckie. Przechowywano w nich głównie wino, sól oraz śledzie. Tutaj też mieszkańcy czmychali szukając schronienia, gdy nadciągał wróg. W ten sposób powstał pod miastem istny labirynt składów i tuneli.

Gdy Sandomierz wypadł z traktów kupieckich, o piwniczkach zapomniano na kilka wieków. Te niestety popadły w co raz to gorszy stan techniczny, aż stały się przyczyną kilku katastrof budowlanych. Na ratunek dziarsko przybyli wówczas naukowcy z AGH, wspomagani przez górników z Bytomia. Część wyrobisk trzeba było zlikwidować, a z pozostałych utworzono Podziemną Trasę Turystyczną, która została udostępniona turystom w roku 1977. Obejmuje ona obecnie 34 komory na różnych wysokościach i jest jedną z większych atrakcji Sandomierza.

Na początku trasy przewodnik wyświetla mapę wraz planem miasta oraz budynkami, pod którymi będziecie spacerować. Pojawi się również legenda o bohaterskiej Halinie Krępiance, która uratowała miasto przed Tatarami. Podziemna Trasa Turystyczna ma długość około 470 metrów i opada nawet 12 metrów poniżej płyty Rynku. Każda z podziemnych piwnic ma swoją nazwę, która nawiązuje do historii Sandomierza. Czas zwiedzania to około 40 minut. Bilet normalny kosztuje 20 pln. W sezonie turystycznym (od kwietnia do września) Podziemna Trasa Turystyczna jest otwarta od 09:00-19:00 (ostatnie wejście jest o 18:00). Natomiast poza sezonem (od października do marca) dwie godziny krócej. Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich z bramą od ulicy Oleśnickiego.

5. Zbrojownia w Sandomierzu

W Sandomierzu przy ulicy Bartolana, nieopodal Rynku oraz Podziemnej Trasy Turystycznej, znajduje się Zbrojownia Rycerska Chorągwi Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej. Nazwa długa, a rzecz ciekawa. W środku zobaczycie i wysłuchacie opowieści o broni oraz dawnych tradycjach. Są tutaj piki, halabardy, włócznie, topory oraz armaty! Ale to nie wszystko, ponieważ bonusowo będziecie mogli przymierzyć stroje oraz zbroje z dawnych epok i chwycić w dłonie pradawne miecze! Jest również katownia. Pamiętajcie jednak, że Zbrojownia w Sandomierzu po sezonie jest nieczynna, a od kwietnia do października otwiera swoje bramy w godzinach 10:00-16:00. Bilet normalny kosztuje 9 pln.

6. Krzemień pasiasty i Pierścień w Sandomierzu

Krzemień pasiasty to niezły gagatek. Nie dość, że zwany jest „polskim kamieniem szlachetnym”, to jeszcze występuje tylko i wyłącznie na ziemi sandomierskiej. Nigdzie indziej na świecie nie znajdziecie takiego cuda! Dlatego też miejcie się na baczności, gdy będziecie spacerować nieśpiesznie ulicą Zamkową, która prowadzi z sandomierskiego Rynku na Zamek. Albowiem po drodze miniecie monstrualnych rozmiarów pierścień!

Znajduje się po lewej stronie ulicy, nieopodal Urzędu Miasta. Jednak prawdę powiedziawszy, można dość łatwo go ominąć, dlatego zerknijcie na nasza mapę atrakcji Sandomierza. Pomysłodawcą pomnika był Cezary Łutowicz, który swoją pracownię ma naprzeciwko pomnika. To on jako pierwszy, w roku 1972, zastosował krzemień pasiasty w biżuterii, pod wpływem prof. Zdzisława Migaszewskiego, geologa i wykładowcy kieleckiego uniwersytetu. Jest on słusznych rozmiarów, ponieważ jego obwód wynosi 100 cm, a „oczko” waży aż 30 kg!

Krzemień Pasiasty posiada trzy najważniejsze cechy kamienia jubilerskiego. Jest dość rzadki, jest ładny (dekoracyjny) oraz ma odpowiednią twardość. Charakteryzuje się mniej lub bardziej regularnym ułożeniem ciemnych i jasnych smug, które często tworzą fantazyjne i atrakcyjne wzory. Jeśli zainteresował Was pasiasty wątek, to w Muzeum Okręgowym na Zamku w Sandomierzu możecie ujrzeć jedyną na świecie muzealną kolekcję biżuterii z tym kamieniem, a we wrześniu, oczywiście też w Sandomierzu, odbywa się Festiwal Krzemienia Pasiastego. I nic w tym przypadkowego, ponieważ Sandomierz uznawany jest za „Światową Stolicę Krzemienia Pasiastego”, a sam krzemień pasiasty uznawany jest za Kamień Optymizmu.

7. Przejście przez Ucho Igielne

Za dawnych lat, w systemie murów otaczających Sandomierz, działały dwie furty. Do dziś ostała się tylko jedna z nich, czyli Furta Dominikańska, zwana również Uchem Igielnym (druga furta, zwana Zamiejską była po drugiej stronie, koło Domu Długosza). Ucho Igielne było dogodnym przejściem dla zakonników dwóch klasztorów dominikańskich – jednego położonego poza murami Sandomierza oraz drugiego, wewnątrz murów obronnych. Obecna forma furty pochodzi z XVIII wieku. Znajduje się ona dosłownie nie więcej niż 50 metrów od pomnika pierścienia pasiastego. Ucho Igielne rozdziela stromymi schodami kamienice i łączy ulicę Zamkową z ulicą Podwale Górne. Przez Ucho Igielne może dotrzeć chociażby najpierw do Wąwozu Świętego Jakuba, który wyprowadzi Was do kościoła Świętego Jakuba.

8. Wąwóz Świętego Jakuba w Sandomierzu

Po przemknięciu przez Ucho Igielne traficie do Wąwozu Świętego Jakuba, który zwany jest również Staromiejskim. Nie jest on co prawda tak słynny i długi, jak pobliski Wąwóz Królowej Jadwigi, lecz wciąż równie malowniczy. Lessowy wąwóz łączy dwie części pradawnego sandomierskiego miasta, czyli tę najstarszą, gdzie mieści się kościół Św. Jakuba z tą drugą, po której do tej pory spacerowaliście. Przejście przez wąwóz zajmie Wam dosłownie kilka minut.

9. Kościół św. Jakuba na Wzgórzu Świętojakubowym

Kościół Św. Jakuba wraz z klasztorem dominikanów stanowi najstarszy zabytek Sandomierza. Świątynia została wzniesiona w pierwszej połowie XIII wieku na wzniesieniu, które nazywane jest Wzgórzem Świętojakubowym (Jakubowym) lub też Wzgórzem Staromiejskim. Zgodnie z informacjami serwowanymi nam przez Jana Długosza, dzięki decyzji krakowskiego biskupa, Iwo Odrowąża, kościół stał się siedzibą konwentu dominikańskiego. Znajduje się tutaj dzwon Piotr, czyli najstarszy datowany średniowieczny dzwon w Polsce, który został zawieszony w roku 1314 oraz dzwon Jan z 1389 roku. Świątynia jest też jednym z najstarszych kościołów w Polsce wybudowanych z cegły.

Ale to nie wszystko, ponieważ pierwotnie to właśnie wokół Wzgórza Staromiejskiego skupiało się miastowe życie i to tutaj znajdowało się historyczne centrum Sandomierza. Niestety przybyli tutaj z roboczą wizytą Tatarzy, którzy zniszczyli  miasto, a odbudowa grodu w roku 1289 roku usytuowała centrum Sandomierza bliżej wiślanej skarpy. Reasumując, obecne Stare Miasto nie jest najstarszą częścią miasta. Możecie spotkać się z potocznym nazewnictwem, gdzie Wzgórze Jakubowe zwane jest jako Stare Stare Miasto, a Rynek Starego Miasta jako Nowe Stare Miasto

10. Wąwóz Królowej Jadwigi w Sandomierzu

Z pod kościoła Św. Jakuba warto podejść jeszcze 300 metrów do góry, dzięki czemu dotrzecie do wylotu najpiękniejszego wąwozu lessowego w Sandomierzu. Wąwóz Królowej Jadwigi ma około 380 metrów długości, a skarpy pną się do góry nawet na 10 metrów. Tablica na wejściu ostrzega, aby nie spacerować tutaj podczas silnych wiatrów. Do tego dodamy, że warto też mieć pod ręką jakiś repelent na komary, ponieważ gryzą tutaj okrutnie. Wąwóz Królowej Jadwigi można zwiedzać w obu kierunkach i trzeba przyznać, że potrafi szalenie zauroczyć. Zgodnie z legendą, królowa Jadwiga często bywała w pobliskim kościele Św. Jakuba, a do wąwozu chętnie wybierała się na spacer, a podczas jednego spaceru zgubiła tutaj swój pantofelek.

Wąwóz powstał w wyniku działania wody, która przez lata spływała po lessowym zboczu, powodując jego erozję. Wąwóz Królowej Jadwigi rozdziela wzgórza Świętojakubskie i Świętopawelskie. Wejście do wąwozu jest bezpłatne, a zejście nim z dużą ilością zdjęć zajmuje około 10/15 minut. Po wyjściu z wąwozu podejdźcie prosto do głównej ulicy i skręćcie tutaj w lewo. Po 200 metrach będziecie tuż przy sandomierskim Zamku.

P. S. Jest jeszcze jeden wąwóz, o którym chcielibyśmy wspomnieć, a do którego nie trafiliśmy. Jest to Wąwóz Piszczele. Nazwa jaru pochodzi od licznych kości, które odnajdywano w jego ścianach. Legenda głosi, że należały one do Tatarów  zamordowanych przez okoliczną ludność. Wąwóz Piszczele znajduje się pomiędzy kościołem Św. Jakuba, a Parkiem Piszczele.

11. Zamek Królewski w Sandomierzu

Zamek w Sandomierzu został wzniesiony przez króla Kazimierza III Wielkiego na skarpie wiślanej, na miejscu dawnego grodu. Niestety, na sandomierską ziemię przybyli Szwedzi, którzy zdobyli miasto i zadomowili się na Zamku aż na pięć miesięcy. Przegoniły ich dopiero wojska Stefana Czarnieckiego i hetmana Jerzego Lubomirskiego. Jednak nim to się stało, uciekając pod naporem atakujących, Szwedzi zaminowali Zamek. I niestety, podczas potężnego wybuchu, zginąć miało nawet 500 Polaków, a zniszczenia były tak rozległe, że dziś z czterech skrzydeł Zamku możemy oglądać tylko jedno, zachodnie.  Eksplozja była tak ogromna, że zgodnie z legendą, wybuch przeżył sandomierski szlachcic Bobola, który wyrzucony został wraz z koniem na drugą stronę rzeki!

Od roku 1986 mieści się tu Muzeum Okręgowe, w którym możecie obejrzeć kilka wystaw o Sandomierzu oraz kolekcję wyrobów jubilerskich i dzieł sztuki z krzemienia pasiastego. Zamek jest otwarty codziennie, choć w zależności od części roku godziny się zmieniają. Zazwyczaj są to godziny pomiędzy 10:00 a 18:00, polecamy sprawdzić. Bilet normalny kosztuje 15 pln.

12. Bulwar Sandomierski i Rejs po Wiśle

Na wysokości Zamku w Sandomierzu znajduje się Bulwar Józefa Piłsudskiego. Znajdziecie przy nim plac zabaw, i całkiem spory parking dla autokarów oraz samochodów. Można też tutaj wyruszyć w rejs po Wiśle. Rejs statkiem po Wiśle w Sandomierzu trwa zazwyczaj pół godziny. Z pokładu statku można spoglądać na piękną panoramę Sandomierza oraz Gór Pieprzowych. Od kwietnia do października rejsy odbywają się codziennie, a statku szukajcie na przybulwarowej przystani. Bilet normalny kosztuje 18 pln.

13. Katedra w Sandomierzu

Po wschodniej stronie sandomierskiego Zamku, przy ulicy Katedralnej, znajduje się Katedra NMP w Sandomierzu. Jest to XIV wieczna, gotycka świątynia, wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego w miejsce pierwotnej romańskiej kolegiaty. Co ciekawe, w tamtym okresie król starał się o odkupienie win za utopienie ze swojego polecenia wikariusza krakowskiego. I tak ufundowanie licznych kościołów nastąpiło w zamian za zdjęcie przez papieża nałożonej na niego klątwy.

W środku, w skarbcu, przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego, które ofiarował Król Jagiełło oraz przywilej II lokacji miasta z 1286 r. To nie jedyny podarunek króla, ponieważ ufundował on również imponujące freski bizantyjsko-ruskie w prezbiterium, a środek Katedry jest bogato wykończony. Uwagę zwracają szczególnie zespół kilkunastu obrazów na ścianach. Jest to kalendarz, w skład którego wchodzi 12 obrazów. Do tego, na każdym obrazie jest tyle postaci, ile dni ma dany miesiąc, a postacie są ponumerowane. Koniecznie wejdźcie do środka, ponieważ Katedra w Sandomierzu robi z tej perspektywy naprawdę bardzo duże wrażenie.

Tuż obok sandomierskiej Katedry stoi barokowa dzwonnica pochodząca z pierwszej połowy XVIII wieku. Zastąpiła ona dużo starszą budowlę. W środku znajdują się trzy dzwony, choć nie tak stare, jak te w Kościele Św. Jakuba. Największy z nich, zwany Michałem Aniołem, pochodzi z XVII wieku

14. Dom Długosza w Sandomierzu

W bezpośrednim sąsiedztwie sandomierskiej Katedry, przy ulicy Jana Długosza, znajduje się piękny budynek z czerwonej cegły, utrzymany w stylu gotyckim, postawiony na potrzeby księży misjonarzy w XV wieku. Ufundował go w roku 1476 Jan Długosz, który był związany z Sandomierzem. Obecnie mieści się w nim Muzeum Diecezjalne, gdzie możecie zobaczyć cenne eksponaty sztuki sakralnej, w tym chociażby kolekcję ponad 100 ksiąg drzewnych, wykonanych z różnych gatunków drzew i krzewów, a także rękawiczki królowej Jadwigi. Są też stopy słonia, fajka Mickiewicza, czy włosy Napoleona.

W sezonie letnim, od maja do połowy października, do muzeum w Domu Długosza można wejść do godziny 16:30. W pozostałej części roku muzeum jest czynne o godzinę krócej. Od Domu Długosza w stronę Wisły, można zejść Kozimi Schodkami, które łączą ulicę Długosza z ulicą Rybitwy, położoną 23 m niżej. Z Domu Długosza na sandomierski Rynek dzieli Was 300 metrów i w ten sposób domknęliśmy pętlę po sandomierskim Nowym i Starym Starym Mieście.  

15. Góry Pieprzowe

Kilka kilometrów na wschód od sandomierskiego Starego Miasta znajdują się wyjątkowe Góry Pieprzowe. Choć z geograficznego punktu widzenia, nie są to góry, ponieważ mają poniżej 300 metrów n.p.m. Zwane są one potocznie Pieprzówkami oraz Górami Różanymi, z uwagi na dużą ilość dziko rosnącej róży. Góry Pieprzowe budują utwory kambryjskie mające około 500 mln lat! Widoki na sunącą Wisłę oraz na Sandomierz warte są wyprawy. Śmiało możecie zarezerwować sobie około 1,5 h na wizytę w tym miejscu. Nieco więcej o Górach Pieprzowych, o parkingu, trasie i szlakach napisaliśmy w naszym osobnym artykule.

16. Sandomierski Szlak Winiarski

Dzięki lessowej sandomierskiej ziemi oraz specyficznemu mikroklimatowi, powstają tu wina pełne aromatów i smaków. Zatem nie dziwi fakt, że winorośle w Sandomierzu były uprawiane już od XIII wieku. Dziś niektóre głosy w winiarskim świecie głoszą, że najlepsze polskie wino pochodzi właśnie z tutejszych winnic, a Sandomierski Szlak Winiarski jest jedną z ciekawszych atrakcji regionu. Tradycyjnie, w co trzeci weekend listopada, odbywa się co roczne Święto Młodego Wina w Sandomierzu, a w wakacje pojawiają się dni otwarte winnic w regionie. W Sandomierzu możecie wybrać się do Winnicy Dominikanów przy Kościele Św. Jakuba.

Jeżeli jesteśmy już przy przeróżnych szlakach, to warto również rozważyć Sandomierski Szlak Jabłkowy. Ponadto pamiętajcie o takich sandomierskich rarytasach i lokalnych produktach jak proziaki, Cydr z tutejszych jabłkowych sadów oraz Podpiwek Sandomierski, czy też legendarne sandomierskie krówki.

17. Ojciec Mateusz

Bez wątpienaia, mimo że fikcyjna, to jednak jedna z bardziej znanych postaci powiązanych z Sandomierzem. W roku 2008 rozpoczęto zdjęcia do serialu „Ojciec Mateusz”. Detektyw w sutannie  – odpowiednik włoskiej serii „Don Matteo”, a główną rolę Ojca Mateusza Żmigrodzkiego grał Artur Żmijewski. Po tym, jak serial zdobył sporą popularność, rozsławiając miasto wzdłuż i wszerz, do Sandomierza przybywają również turyści, którzy pragną podążać śladami Ojca Mateusza. Na Rynku, nieopodal Zbrojowni, znajduje się wystawa poświęcona serialowi (prezentuje wnętrza, w których rozgrywa się akcja serialu oraz figury woskowe bohaterów). Można również odwiedzić Dworek Skorupskich, który nazwano Dworkiem Ojca Mateusza. Znajduje się on nieopodal Zamku oraz Kościoła Św. Jakuba.

18. Okolice Sandomierza

O Górach Pieprzowych już wiecie, ale warto również wspomnieć o kilku innych atrakcjach zlokalizowanych w okolicach Sandomierza. Po około 40 minutach podróży na południe, traficie do miasta Baranów Sandomierski. Znajduje się tutaj późnorenesansowy zamek, który z uwagi na swoje podobieństwo do krakowskiej warowni, zwany jest Małym Wawelem. Jego wnętrza można zwiedzać, a do tego, otacza go16 ha obszar parkowy. Natomiast jeśli wyruszycie w 40-minutową podróż na zachód, to jest wielce prawdopodobne, że traficie do ruin Zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Była to największa budowla pałacowa w Europie przed powstaniem Wersalu. Pałac został zbudowany przez wojewodę Krzysztofa Ossolińskiego w XVII wieku. Trzeba przyznać, że ruiny robią szalenie piękne wrażenie! Jeśli natomiast macie słabość do górskich wędrówek, to zapraszamy na szlaki w Góry Świętokrzyskie, które oddalone są od Sandomierza jedynie o godzinę drogi.

Sandomierz praktycznie

Restauracje w Sandomierzu

Przed wizytą w Sandomierzu podpytaliśmy się naszych Obserwujących na Instagramie o sandomierskie restauracje, które szczególnie polecają. Na bazie tej wiedzy wybraliśmy  przybytek, który miał nas uratować od śmierci głodowej. Najczęściej pojawiało się Bistro Podwale, które odnajdziecie przy ulicy Podwale Dolne 8a (nieco poza obrębem murów, niedaleko Ucha Igielnego). Nasi czytelnicy również zasugerowali nam restaurację W Starej Piekarni przy ulicy Księdza Antoniego Rewery. Szczególnie dużo restauracji i knajpek znajduje się w okolicach sandomierskiego Rynku. Polecano nam też pyszne lody niedaleko Bramy Opatowskiej.

Noclegi w Sandomierzu

Spędziliśmy tu jedynie jeden dzień. Jednak gdybyśmy szukali noclegu w Sandomierzu, to zapewne zdecydowalibyśmy na pokój blisko Starego Miasta. Tak, aby móc również wieczorem wyjść i przespacerować się po klimatycznych sandomierskich uliczkach. Jako ciekawostkę wspomnimy, że możecie zarezerwować nocleg w pokoiku w baszcie na Zamku w Sandomierzu. Sami natomiast przygotowaliśmy wyczerpujący przewodnik po Bookingu.

Pogoda w Sandomierzu

Jeśli planujecie zwiedzać Sandomierz i jego piękne zabytki, to zawczasu polecamy sprawdzić dwie prognozy pogody dla miasta. Tak, aby odpowiednio ubrać się na spacer. Osobiście, korzystaliśmy z tej prognozy dla Sandomierza oraz z drugiej.

Krótki rys historyczny Sandomierza

Zacznijmy naszą opowieść od tego, skąd się wzięła nazwa Sandomierz. Ponieważ krążąca opinia, że mogła ona być powiązana z ujścia pobliskiego Sanu do Wisły nie jest trafiona. Zapewne jednak, a wiele na to wskazuje, nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia Sędomir, które było rozpowszechnione na całej Słowiańszczyźnie. Kto wie, może to był dawny władca lub założyciel miasta.

Jeśli przyjrzeć się warunkom geograficznym Sandomierza, to nic dziwi fakt, że pierwsi osadnicy zaczęli pojawiać się tutaj już kilka tysięcy lat temu. Sprzyjała bliskość rzeki, wysoki brzeg oraz żyzne gleby.  Sandomierz to jedno z najstarszych miast w Polsce, którego dzieje liczą sobie już ponad 1000 lat! Ba, pierwsze wzmianki o Sandomierzu i to jakie, pojawiły się już w XII w., w zapisach naszego nadwornego kronikarza, Galla Anonima. Wspomina on podział kraju za czasów panowania Władysława Hermana i wymienia Sandomierz obok Krakowa oraz Wrocławia jako jeden z najważniejszych ośrodków władzy książęcej.

Miasto bogaciło się i zyskiwało na znaczeniu dzięki położeniu nad Wisłą, w miejscu przeprawy szlaku handlowego z Europy Zachodniej na Ruś. Pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim miała miejsce jeszcze przed 1243 rokiem. Niestety Sandomierz doświadczył serii najazdów tatarskich (1241 oraz 1260), kiedy to został zdobyty i zdewastowany. Mieszkańcy rozpierzchli się albo zostali wymordowani. Po tych wydarzeniach miasto postanowiono odbudować w nieco innej, choć pobliskiej lokalizacji, którą łatwiej byłoby obronić. I tak, Sandomierz na nowo zaczął się rozwijać, a książę Leszek Czarny powtórnie lokował miasto w roku 1286. Miasto rozwijało się do tego stopnia, że w okresie rozbicia dzielnicowego Sandomierz był nawet stolicą Księstwa Sandomierskiego.

Zaczęli tutaj także chętnie i często bywać polscy królowie. Rekordzistą był Kazimierz Wielki, wizytujący miasto aż 18 razy! Jednak jakieś fatum wisiało nad grodem, ponieważ pod jego murami co raz pojawiali się również nieproszeni goście, jak choćby Litwini w roku 1349. Ich wizyta doprowadziła do pożaru, który strawił miasto. Na szczęście i tym razem Sandomierz znów powstał z popiołów, otrząsnął się i został odbudowany już jako miasto murowane. I tym razem to handel był dźwignią rozwoju miasta. Pomogła bliskość rzeki i droga wiślana powiązana z handlem zbożem.

Na głównym placu wybudowano sandomierski Ratusz, a całe miasteczko otoczono murami, w których znalazły miejsce cztery bramy oraz dwie furty. Do dziś przetrwała tylko Brama Opatowska oraz furta Dominikańska, czyli słynne Igielne Ucho. Do fortyfikacji włączono również już murowany Zamek. Wszystko znów zaczęło się układać pomyślnie, aż przybyli Szwedzi. Ich wizyta zakończyła się fatalnie dla sandomierskiego Zamku (o czym piszemy więcej w akapicie o warowni) oraz dla innych miejskich budowli.

W okresie zaborów Sandomierz stracił swoje znaczenie administracyjne oraz gospodarcze. Nie ominęły go również poważne ciosy podczas I Wojny Światowej. Światełko w tunelu zapaliło się w dwudziestoleciu międzywojennym, gdy zaczął się prężnie rozwijać, a według planów Eugeniusza Kwiatkowskiego miasto miało zostać stolicą Centralnego Okręgu Przemysłowego. I przyszła kolejna wielka zawierucha, która w znaczny stopniu odcisnęła swoje piętno na mieszkańcach. Niegdyś siedziba książąt i rezydencja królów, dziś Sandomierz jest szalenie przyjemnym miastem, do którego lgną turyści. Przepiękne Stare Miasto, sympatyczni mieszkańcy oraz nieśpieszny klimat, to wszystko co nas tutaj ujęło.

Mapa Atrakcji w Sandomierzu

---

Obserwuj nas i bądź z nami na bieżąco!

• Instagram: 35 430
• Facebook: 23 639
• TikTok: 7 717
• YouTube: 352

---

Drogi Czytelniku,

Mamy nadzieję, że udało Ci się odnaleźć na blogu wszystkie niezbędne informacje i zaplanować swój urlop. Będziemy wdzięczni za skromny napiwek wrzucony do blogowej skarbonki lub wsparcie naszych działań poprzez zakupy w naszym małym górskim sklepie. Dziękujemy serdecznie i do zobaczenia na szlaku 🙂

---

---