Dąb Bartek Świętokrzyski Król Puszczy
– Dąb Bartek jest jednym z najstarszych dębów w Polsce
– Ile lat ma Dąb Bartek? Około 700
– Dąb Bartek ma wysokość około 28,5 m
– Gatunek: dąb szypułkowy
Na wysokiej skarpie rzeki Bobrzy, na terenie Nadleśnictwa Zagnańsk, w leśnictwie Bartków, znajdziecie sędziwego Nestora. To Dąb Bartek, zwany tutaj Królem Puszczy Świętokrzyskiej. Rośnie on kilkanaście kilometrów na północ od Kielc, w miejscowości Zagnańsk. Jest zapewne najsłynniejszym polskim drzewem i jednym z najstarszych dębów w Polsce. A przy okazji, jest też jedną z największych atrakcji województwa świętokrzyskiego. Liczy sobie około 700 lat, a od ponad pół wieku jest chroniony prawem jako pomnik przyrody i zieleni się nam co wiosny. Zatem przybywajcie radośnie i kto wie, może to Wam uda się odkryć skarby, które zostawił tutaj król Jan III Sobieski. W okolicy polecamy spacer na Łysicę, najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich.
Gdzie jest Dąb Bartek?
Dąb Bartek rośnie dosłownie 7 km od drogi szybkiego ruchu S7, łączącej Kraków z Warszawą. Tak naprawdę wystarczy, że zjedziecie z S7 i po kilku minut podróży w kierunku zachodnim dotrzecie do miejscowości Zagnańsk. Tutaj, przy drodze wojewódzkiej nr 750 z Zagnańska do Samsonowa, po lewej stronie drogi znajduje się bardzo duży i co ważne, bezpłatny parking. Odnajdziecie na nim toi-toi’a oraz stragany z pamiątkami. Aby dotrzeć pod drzewo, należy przejść z parkingu około 100 metrów, przemknąć przez światła i już. Traficie z pewnością! W pobliżu znajduje się aleja nawet 200 letnich drzew, które są reprezentowane przez klony, lipy, jesiony oraz modrzewie. Szukajcie ich przy ulicy Turystycznej.
Ile lat ma Dąb Bartek?
Ocenia się, że Dąb Bartek ma niespełna 700 lat. Pan Cezary Pacyniak, w roku 1992, opublikował swoje badania w pracy „Najstarsze drzewa w Polsce”, zgodnie z którymi wskazywał, że Dąb Bartek miał 654 lata. Natomiast w roku 2013, czyli 21 lat później, w opracowaniu Polskiego Towarzystwa Leśnego pt. „Drzewa – pomniki przyrody”, autorstwa prof. Andrzeja Grzywacza i Joanny Pietrzak, można odnaleźć informację, że drzewo ma około 670 lat. Czyli całkiem zbliżone wartości. Jednak warto pamiętać, że dokładne określenie wieku Bartka nie jest możliwe ze względu na próchnienie pnia drzewa. Co ciekawe, jeszcze w okresie międzywojennym, badacze byli dużo bardziej szczodrzy i oceniali wiek dębu nawet na 1200 lat! Natomiast mieszkańcy gminy Zagnańsk, tradycyjnie, co roku, świętują radośnie ponad tysięczne urodziny swojego bohatera.
Dąb Bartek w Liczbach
Mimo, że wiekowy, to Dąb Bartek nie jest najwyższym dębem w Polsce. Tutaj palmę pierwszeństwa dzierży Dąb Maciek na Podlasiu, w Białowieskim Parku Narodowym, który swoimi najwyższymi pędami sięga 41 metrów wysokości. Dąb Bartek jest nieco skromniejszy i pomiary z roku 2013 wskazały, że drzewo ma około 28,5 metra wysokości. I również tutaj, wcześniejsze obliczenia były bardziej łaskawe, ponieważ podawały nawet 30 metrów. Zgodnie z informacjami pochodzącymi z Nadleśnictwa Zagnańsk, obwód pnia na wysokości 1,30 metra to aż 10,90 m, a przy gruncie już 13,4 m. To nie jedyne imponujące dane, ponieważ wyobraźcie sobie, że rozpiętość korony wynosi 33 × 38 m, a sam okap korony to 720 m³. Miąższość całego drzewa wynosi 72 m³, a grubizny 65 m³, w tym pień główny 46 m³. W opracowaniach i stronach znajdziecie różne wymiary drzewa. My się oparliśmy na danych, które odszukaliśmy na tablicach informacyjnych wokół dębu Bartek.
Wiek: około 700 lat
Wysokość: 28,5 m
Liczba podpór zabezpieczających: 15
Obwód pnia na wysokości 1,3 m: 1090 cm
Średnica pnia na wysokości 1,3 m: 324 cm
Średnica Korony: 38 m x 33 m
Liczba Konarów Głównych: 8
Zasięg rzutu korony: 604 m2
Spacer wokół Świętokrzyskiego Króla Puszczy
Zwiedzanie okolicy Bartka jest możliwe prze cały rok i jest też bezpłatne. Jak już wspomnieliśmy, z parkingu wystarczy przespacerować dosłownie około 100 metrów, przejść przez światła i można śmiało zadzierać głowę, aby ogarnąć rozmiar korony drzewa. Pod samego Bartka, tak, aby dotknąć kory, nie można podejść. Najważniejsza, obowiązująca tutaj zasada, to taka, aby nie przekraczać postawionego parkanu. Nowe drewniane ogrodzenie postawiono w roku 2017 i swoim stylem nawiązuje do architektury regionu świętokrzyskiego. Ku uciesze wszystkich, dookoła Dębu Bartek wytyczono ścieżkę, która umożliwia uważne studiowanie drzewa oraz lokowanie dębu na matrycach aparatów.
Po drodze napotkacie altankę ze stołami i ławami. Są również liczne tablice informacyjne, którą dają obraz i garść informacji na temat Bartka. Znajdziecie tutaj również piaskowcową kapliczkę św. Huberta, który jest patronem myśliwych. Została ona postawiona w roku 1996, w pięćdziesiątą rocznicę założenia koła łowieckiego Rosochy. Z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego, z inicjatywy lokalnych leśników, w roku 1966, posadzono tutaj latorośl Bartka, czyli Dąb Bartuś. Znajdziecie go nieco wyżej, w kierunku drogi. I z tej strony, w naszej opinii Dąb Bartek prezentuje się najdostojniej.
Powiada się, że król Jan III Sobieski raczył odpoczywać w cieniu drzewa, wracając spod Wiednia i skrył w Bartku skarby w postaci butelki wina, rusznicy oraz tureckiej szabli. Według legend, w cieniu dębu odpoczywali również i inni królowie, m.in. Bolesław Chrobry, Władysław Jagiełło i Stanisław August Poniatowski. Na pniu oczy szybko dojrzą dwa żeliwne odlewy Chrystusa Ukrzyżowanego. Powstały one zapewne w lokalnych hutach żelaza. Na jednym z krzyży widać napis „rok 1853”, który może wskazywać rok epidemii cholery. Drugi odlew ma natomiast nieść pamięć o ofiarach i cierpieniach jakie Polacy ponieśli walcząc o niepodległość w czasie niewoli. Zgodnie z ustnymi przekazami, krzyże miały upamiętnić powieszonych na Bartku dwóch powstańczych oficerów. Walka z Rosjanami miała miejsce 10 czerwca 1863 roku w Bobrzy. Śmierć poniosło wówczas kilkunastu powstańców na terenie gminy Samsonów.
Ciekawym pomysłem, jest przybycie pod drzewo jesienią, we wrześniu. To wtedy uczniowie klas pierwszych nieodległego Technikum Leśnego w Zagnańsku są pasowani na „borusa”. Swoisty chrzest odbywa się w sąsiedztwie sędziwego dębu. To wtedy również są obchodzone urodziny Bartka. Nadleśnictwo Zagnańsk oraz Urząd Gminy w Zagnańsku realizują szereg działań w obszarze turystyki, edukacji i promocji pod hasłem „Bartek nasz wspólny znajomy”. Po drugiej stronie drogi (czyli po tej, na której znajduje się parking) gmina planuje budowę Centrum Edukacyjnego Fauny i Flory Gór Świętokrzyskich. W pobliżu dębu przechodzi zielony szlak turystyczny z Bliżyna do Zagnańska. Warto wspomnieć, że dąb „Bartek” umieszczono w herbie Gminy Zagnańsk.Dziś lokalną tradycją jest przybycie pod dąb nowożeńców, którzy przy kapliczce wznoszą toast za długie i szczęśliwe życie w związku małżeńskim
Gdybyście chcieli podejrzeć, co się dzieje pod dębem Bartkiem to możecie śmiało sprawdzić korzystając z kamery online.
Historia która kryje się za grubą korą
Co niezmiernie cieszy, to fakt, że Dąb Bartek przeżył już niemało i mimo swojej burzliwej historii wciąż ma się nie najgorzej. Opis Bartka w Sylwanie z 1829 wskazuje, że nestor mógł się pochwalić aż 14 głównymi konarami oraz 16 bocznymi (obecnie jest jedynie 8 głównych).
Pechowym rokiem dla Bartka okazał się być rok 1906, gdy bojówki PPS (Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej) napadły na Urząd Nadleśnictwa Samsonów, którego budynki były położone kilkadziesiąt metrów po wschodniej stronie dębu. Podczas strzelaniny jeden z agresorów podpalił budynki gospodarcze, a płomienie niesione z wiatrem dosięgły dębu. Drzewo udało się uratować, jednak na pniu Bartka, od strony wschodniej, powstała martwica boczna. Po pewnym czasie powstała tutaj dziupla, którą zaślepiono w roku 1920 plombą cementową. Dopiero w roku 1978, podczas prac konserwacyjnych, cement został usunięty. Zabezpieczono wówczas środek drzewa, który wypełniono drewnem sosnowym i jodłowym, wykorzystano również substancje owado, grzybo i bakteriobójcze. Nałożono plombę żywiczną, która ma zabezpieczać przed wnikaniem wody, a całość nakryto deskami i korą innych dębów.
W sierpniu roku 1933, podczas zlotu z okazji 25-lecia Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Samsonowie, obok dębu odsłonięto pamiątkowy kamień z napisem „w 25-lecie ZWC i Związku Strzeleckiego 1908 – 1933 — Obywatele”. Co ciekawe, po drugiej wojnie światowej, kamień przewrócono napisem do ziemi i przeleżał tak ponad trzydzieści lat. Podniesiono go dopiero w roku 1984 i możecie go podziwiać obecnie po wschodniej stronie drzewa. Lub na naszym zdjęciu poniżej.
Również rok 1934 był wyjątkową chwilą dla Bartka, ponieważ sąd konkursowy pod przewodnictwem profesora Władysława Szafera, uznał go za „najokazalsze drzewo w Polsce”. Jednakże dopiero w roku 1954, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej orzekło dąb Bartek za pomnik przyrody, a na mocy rozporządzenia z roku 2007, wpisano dąb Bartek do rejestru pomników przyrody.
W roku 1973, w okolicy uruchomiono ujęcie wody pitnej dla Kielc, co w konsekwencji doprowadziło do znacznego obniżenia się poziomu wód gruntowych w dolinie górnej Bobrzy. Dlatego też pod Bartkiem położono kilkanaście studzienek nawadniających jego system korzeniowy.
W roku 1991 w drzewo uderzył piorun, który zdewastował jeden z konarów oraz część pnia i spowodował zapalenie się drewnianej plomby. Powstała tak zwana listwa piorunowa. Jednak szkody zostały zrekonstruowane. Była to nauczka na przyszłość, która sprawiła, że na drzewie zamontowano piorunochron. Jako ciekawostka, możemy wspomnieć, że statystycznie pioruny najczęściej uderzają właśnie w dęby.
W roku 1997 wymieniono stare drewniane podpory na metalowe, teleskopowe. Obecnie jest ich 15 sztuk. Stare podpory chroniły drzewo przez ponad pół wieku (pierwsze pojawiły się w roku 1949 przy południowym konarze). Nowe zaś są z gumowymi podkładami pod konarami i osadzono je na betonowych fundamentach. Takie konstrukcje chronią drzewo przed niszczycielską mocą huraganowych wiatrów oraz złamaniem się wielkich konarów Bartka.
Obecnie, Bartek jest w dobrej kondycji, choć największym zagrożeniem dla dębu jest próchnienie pnia. Miejscami grubość zdrowej tkanki wynosi raptem 5 cm. Dąb zaczął się też niestety ryzykownie przechylać pod masą jednego z konarów. Stąd tez projekt, aby wykonać łuk do którego zostałby podwieszony Nestor.
Obserwuj nas i bądź z nami na bieżąco!
Drogi Czytelniku,
Mamy nadzieję, że udało Ci się odnaleźć na blogu wszystkie niezbędne informacje i zaplanować swój urlop. Będziemy wdzięczni za skromny napiwek wrzucony do blogowej skarbonki lub wsparcie naszych działań poprzez zakupy w naszym małym górskim sklepie. Dziękujemy serdecznie i do zobaczenia na szlaku 🙂
4 komentarze
Rewelacja. Przecudny wpis.
dziękujemy pięknie! Wszystkiego dobrego 😉
Piękne zdjęcia! Robicie aparatem czy telefonem? Pozdrawiam?
większość zdjęć z aparatu, choć czasem zdarza się, że lepszy kadr udało się złapać telefonem 😉 pozdrawiamy!