Szlak Tatarski na Podlasiu

Tatarzy na Podlasiu

Sokółka – Bohoniki – Kruszyniany (+ Supraśl)

– Szlak Tatarski to całodniowa wycieczka
– Ubierzcie ciepłe skarpety
– Obiad zjedzcie w Tatarskiej Jurcie w Kruszynianach

Gdy w połowie XV wieku rozpadła się sławna Złota Orda, część Tatarów osiedliła się na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Potocznie nazywano ich w ten czas Lipkami, ponieważ tak też w języku tureckim zwana była Litwa. Obywatelami polskimi, zostali dopiero po Unii Lubelskiej, a w roku 1679 w zamian za niewypłacany żołd, sejm w Barze nadzielił Tatarów ziemią. Były to miedzy innymi wsie Kruszyniany, Bohoniki i Drahne. Liczne przywileje, którymi cieszyli się Tatarzy pozwalały im zachować swoją wiarę, kulturę oraz budować meczety. Ale żeniąc się, musieli już przyjąć polskie nazwiska. Wycieczkę śladami polskich Tatarów najlepiej rozpocząć w Sokółce, gdzie znajduje się Muzeum Ziemi Sokólskiej wraz ze stałą wystawą poświęconą osadnictwu tatarskiemu. Oczywiście warto wcześniej sprawdzić godziny otwarcia, choćby dlatego że sami już dwa razy trafiliśmy na zamknięte drzwi i do tej pory nie byliśmy w środku.

Szlak Tatarski – Bohoniki

Drugim przystankiem na szlaku jest wioska Bohoniki. Znajduje się ona niespełna 8 km od Sokółki a w niej znajduje się jeden z dwóch zabytkowych meczetów na terenie Polski, oraz wciąż funkcjonujący cmentarz – mizarem. Najpierw najwygodniej podróżować drogą nr 674 w kierunku miejscowości Krynki, a po przejechaniu połowy dystansu skręcić w lewo w kierunku miejscowości Drahle. Dojazd jest dobrze oznaczony, więc nikt nie powinien się zgubić.

Meczet, który odnajdziecie w centrum wsi, pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. Powstał niemalże na planie kwadratu i jest przykryty kopertowym dachem, a jego szczyt wieńczy mała sześciokątna wieżyczka zakończona półksiężycem. Wnętrze świątyni, tradycyjnie jest podzielone na dwie części – większa sala przeznaczona jest dla mężczyzn, a mniejsza, oddzielona drewnianym przepierzeniem wraz z firanką jest dedykowana dla kobiet. W głównej sali odnajdziecie mihrab czyli niszę w ścianie meczetu, wskazująca Mekkę oraz mimbar, pełniącą rolę ambony z której duchowny wygłasza kazanie – hutba. Na ścianach wiszą liczne zdobione fragmenty wersetów Koranu. Świątynią opiekuje się Pani Eugenia Radkiewicz i jeśli akurat nie będzie jej w środku, a świątynia będzie zamknięta, to na drzwiach odnajdziemy numer telefonu. Bilet wstępu kosztuje 5 zł Opowieści Pani Eugenii trwają około 10-15 minut.

Cmentarz w Bohonikach

Tuż za wsią, po lewej stronie w leśnym zagajniku znajduje się muzułmański cmentarz, czyli mizar. Najstarsza mogiła wraz z inskrypcją pochodzi z 1796 roku. Tradycyjne tatarskie nagrobki charakteryzują się dwoma kamieniami nagrobnymi. Większy z nich jest zlokalizowany u szczytu głowy. Co może nas zaskoczyć to to, że inskrypcja zmarłego nie znajduje się na froncie, a na jego plecach. Tak, by anioły lepiej ją widziały. Mniejszy kamień nagrobny umieszcza się natomiast u stóp zmarłego. Grób jest otoczony trzema rzędami drobniejszych kamyków, a ich ilość w każdym rzędzie bezwzględnie musi być nieparzysta. Ponadto ciało układa się tak by głowa nieboszczyka była zwrócona do Mekki. Obecnie niestety, mogiły swoim wyglądem co raz bardziej przypominają chrześcijańskie. I co ciekawe, na niektórych odnajdziemy fotografie zmarłych, co nie jest praktykowane w Islamie.

Szlak Tatarski – Kruszyniany

Kruszyniany są drugim obowiązkowym punktem na liście. Aby dotrzeć tutaj z Bohonik, możemy zasugerować aby wybrać drogę przez Malawicze Górne i z bliska zobaczyć podlaską prowincję. Barwne przysiółki i zagajniki robią spore wrażenie. Będziecie podróżować w bezpośrednim sąsiedztwie granicy, pustymi drogami, jednak na asfalt nie można narzekać, a do głównej drogi dotrzecie w Krynkach, na sławnym rondzie z 11 zjazdami.

O ile kształt meczetu w Bohonikach ma wyraźne wpływy prawosławia, to meczet w Kruszynianach już bardziej przypomina katolicką świątynie. Jest też starszy, większy i zbudowano go nie na kwadracie a na planie prostokąta. Posiada dwie wierze i mały minaret. Natomiast wnętrze jest prawie takie samo jak w Bohonikach. Przewodnikiem i opiekunem świątyni jest charyzmatyczny Dżemil Gembicki, a jego opowieści są długie i niezmiernie ciekawe. Podczas drugiej wojny światowej mieścił się tutaj niemiecki szpital polowy. W budynek trafiła bomba, która szczęśliwie nie wybuchła. Jeśli z meczetu wybierzecie się dalej za szutrową ścieżką to dotrzecie na kolejny mizar. Najstarszy kamień nagrobny w Kruszynianach pochodzi tutaj z roku 1699. Co ciekawe, w roku 2010 meczet w Kruszynianach odwiedził Książe Karol, który wysłuchał historii Tatarów w Polsce a następnie w nieodległej Tatarskiej Jurcie skosztował tatarskich potraw i obejrzał występ tatarskiego zespołu „Buńczuk”.

Na koniec, spróbujcie oryginalnego tatarskiego jadła w Tatarskiej Jurcie prowadzonej przez Dżennetę Bogdanowicz. Byliśmy i jedliśmy tutaj kilkukrotnie, szczególnie zachwycając się babką ziemniaczaną oraz pierekaczewnikiem. Pamiętajcie że płatność jest możliwa tylko gotówką. Jeśli macie zbyt mało czasu na obie Bohoniki i Kryszyniany, wówczas zapewne wybraliśmy drugą miejscowość. Głównie za sprawą przewodnika 🙂 Jednak, jakiej wersji nie wybierzecie to jeszcze w domu pamiętajcie o grubych, ciepłych skarpetach. Ponieważ przed wejściem do każdej świątyni należy ściągnąć buty. I mimo, że w środku odnajdziecie dywany, to w stopy okrutnie “ciągnie” i jest zimno. Ps jeśli będziecie już w stolicy Podlasia to z całego serca polecamy tournee po białostockich muralach!

Powrót przez Supraśl

Gdy będziecie wracać, zapewne nawigacja poprowadzi Was przez magiczny Supraśl. Warto się tutaj zatrzymać, choćby z uwagi na piękny monastyr. Jednak na nas znacznie większe wrażenie sprawiło Muzeum Ikon. Jest to pierwsze w Polsce interaktywne muzeum ukazujące prawosławną sztukę sakralną. Zlokalizowane jest w budynku dawnego Pałacu Archimandrytów. W swoich zbiorach posiada około 1200 ikon, przedmiotów sakralnych oraz fresków pochodzących z okresu XVIII oraz XIX wieku. Część zbiorów została zarekwirowana przemytnikom na granicy, a obecnie zbiory powiększają się głównie dzięki darowiznom. Nawet jeśli nie pasjonuje Was sztuka sakralna, to wierzymy że muzeum  zrobi na Was spore wrażenie i  po tysiąckroć polecamy! Ceny biletów wynoszą normalny 12 pln, natomiast ulgowy już połowę tej sumy.

Relacja z Naszej Wizyty w Supraślu – Klik

Mały Szlak Tatarski ma 19 km, oznakowany jest kolorem niebieskim. Jego trasa biegnie od Kruszynian przez Józefowo, Królowe Stojło i Waliły-Stacja. Natomiast
Duży Szlak Tatarski to trasa licząca już 57 km, jest oznaczona kolorem zielonym. Obejmuje następujące miejscowości: Kruszyniany – Szaciły – Nietupa – Górany – Nowa Świdziałówka – Talkowszczyzna – Wierzchlesie – Kamionka Stara – Bohoniki – Szyszki – Sokółka.