Łysa Góra (Święty Krzyż) w Górach Świętokrzyskich: Szlak, Klasztor oraz Gołoborze

Wycieczka na Łysą Górę w Górach Świętokrzyskich

– Łysa Góra znajduje się nieopodal Nowej Słupi w woj. świętokrzyskim
– wycieczka na Łysą Górę ze wszystkimi atrakcjami zajmuje ok. 3h
– najkrótszy szlak na Łysą Górę prowadzi z Huty Szklanej
– Święty Krzyż to druga nazwa Łysej Góry. Jego wysokość to 595 m n.p.m.
– parking w Hucie Szklanej kosztuje 10 pln

Łysa Góra, która skryła się w paśmie Łysogór, nieopodal Nowej Słupi, jest drugi najwyższym szczytem Gór Świętokrzyskich i mierzy sobie szalone 595 m n.p.m. Wyższa w tutejszej krainie jest jedynie Łysica. Z uwagi na znajdujące się w klasztorze na szczycie relikwie Krzyża Świętego, Łysa Góra jest również znana pod nazwą Święty Krzyż. Ale to nie jedyne nazwy, które możecie spotkać. Nieco mniej popularny jest Łysiec oraz Święty Łysiec. Z uwagi na swoje uroki i wartości przyrodnicze, Łysa Góra objęta jest ochroną w ramach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Znajdziecie tutaj chociażby spore gołoborze, czy też pozostałości wału kultu pogańskiego. A na szczyt, według legend, na sabaty przybywały tłumnie czarownice. Na szczęście dla nas, zwykłych śmiertelników, tradycyjne dojście szlakiem na Łysą Górę nie jest ani trudne, ani czasochłonne, a na górze czeka moc atrakcji.

Jak dojechać na Łysą Górę (Święty Krzyż)?

Łysa Góra znajduje się około 40 kilometrów w linii prostej od Kielc. Dojazd samochodem ze stolicy województwa świętokrzyskiego do jednej z trzech miejscowości, z których wychodzi szlak na Łysą Górę: do Huty Szklanej, Trzcianki, czy też Nowej Słupi, zajmuje do 40 minut. Na miejscu znajdziecie parkingi, na których śmiało można pozostawić samochód.

Do wspomnianych miejscowości możecie również dotrzeć komunikacją z Kielc. Rozkład jazdy możecie sprawdzić tutaj, a autobusów oraz prywatnych busów szukajcie na kieleckim dworcu autobusowym. Najłatwiej będzie dojechać w okolice Świętego Krzyża autobusami jadącymi do Nowej Słupi, które przy okazji przemykają przez Trzciankę. Jeśli planujecie wyruszyć na szlak na Święty Krzyż z Huty Szklanej (jest to najłatwiejszy szlak na Łysą Górę), to szukajcie busów jadących do miejscowości Huta Podłysica. W poprzednich latach, w okresie wakacyjnym, z Kielc do Huty Szklanej kursował bezpłatny autobus.

Który szlak wybrać na Łysą Górę?

Jak już wiecie, na Łysą Górę możecie wdrapać się z trzech stron – od strony Huty Szklanej, Trzcianki oraz Nowej Słupi. Najszybszym i najłatwiejszym szlakiem na Łysą Górę jest czerwony szlak z Huty Szklanej, który zajmie Wam około 40 min. Trasa wiedzie asfaltową alejką, która idealnie nadaje się dla rodzin z wózkami. Pewnym minusem będą przemykające tędy meleksy, które wywożą turystów pod klasztor. Wyruszając od tej strony możecie dodatkowo wstąpić do „Osady Średniowiecznej w Hucie Szklanej pod Świętym Krzyżem”, co z pewnością będzie ciekawym uzupełnieniem wycieczki. Szlak na Łysą Górę z miejscowości Trzcianka wydaje się być najmniej popularny. Będzie to godzinny spacer, głównie leśną ścieżką, która jest wyraźnie bardziej stroma, aniżeli trasa od Huty Szklanej. Warto wspomnieć, że dwa pierwsze warianty dotarcia na Łysą Górę wiodą fragmentem Głównego Szlaku Świętokrzyskiego im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniaków.

Ostatnią opcją dojścia na drugi z kolei, najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich, będzie pradawna Droga Królewska z Nowej Słupi, czyli niebieski szlak. Miasto położone u stóp Łysej Góry zwane jest „Perłą Ziemi Świętokrzyskiej”. Tutaj szalenie ciekawym uzupełnieniem wycieczki będzie Muzeum Starożytnego Hutnictwa oraz odbywające się w sierpniu Dymarki Świętokrzyskie, które z całego serca polecamy. Wejście na Łysą Górę od Nowej Słupi zajmie Wam około godziny. Pamiętajcie jednak, że jest to najbardziej stromy wariant. Czeka Was tutaj dwa razy większe przewyższenie, aniżeli od strony Huty Szklanej.Więcej o starożytnym hutnictwie o okolicy oraz o Dymarkach Świętokrzyskich możesz przeczytać tu

Ile trwa wejście na Łysą Górę (Święty Krzyż)?

• Czerwony szlak na Łysą Górę z Huty Szklanej: 40 min / 2 km
• Czerwony szlak na Łysą Górę ze wsi Trzcianka: 1h / 2,5 km
• Niebieski szlak z Nowej Słupi na Łysą Górę 55 min / 2,1 km

Najłatwiejszy szlak na Łysą Górę
(Opis szlaku z Huty Szklanej na Święty Krzyż)

Czerwony szlak z Huty Szklanej jest najłatwiejszym oraz najszybszym szlakiem na Łysą Górę. Samochód możecie zostawić na dużym, płatnym parkingu na końcu drogi, tuż obok Karczmy „Izba Dobrego Smaku” oraz wspomnianej Osady Średniowiecznej. Są tutaj również sklepy. Opłata za dzień postoju wynosi 10 pln. Pamiętajcie, że czerwony szlak na Łysą Górę jest dość popularny, dlatego mimo, że parking jest spory, to w słoneczne weekendy może zabraknąć na nim miejsc. Obok parkingu znajduje się postój meleksów, które za dodatkową opłatą mogą Was wywieźć pod sam klasztor. Wejście do Świętokrzyskiego Parku Narodowego znajduje się tuż za parkingiem, a opłata za wstęp do niego nie jest tutaj pobierana.

W tym wariancie wejścia na Łysą Górę do przejścia będziecie mieli około 2 km, co powinno zając nie więcej niż 40 minut. Szlak na całej długości wiedzie szeroką, asfaltową drogą pośród drzew. Dlatego śmiało można zabrać wózki dziecięce. Niestety, z drogi tej korzystają co jakiś czas goście klasztoru oraz wożące turystów meleksy. Jeśli będzie to dla Was mało komfortowa sytuacja, to zaraz przy bramie do Świętokrzyskiego Parku Narodowego, odbija w lewo niebieska ścieżka edukacyjna. Prowadzi ona równolegle do asfaltowej drogi i na powrót spotyka się z alejką tuz przed pierwszą atrakcją, jaką jest gołoborze.  

Niebieski szlak z Nowej Słupi na Łysą Górę (Droga Królewska)

Niebieski szlak prowadzący z Nowej Słupi na Łysą Górę jest drugim, choć nieco mniej popularnym szlakiem na Święty Krzyż. Trasa ta nosi nazwę Drogi Królewskiej i powstała w czasach zaboru austriackiego, na przełomie XVIII i XIX w. Została nazwana na cześć cesarza, Drogą Cesarsko – Królewską. Obecnie w wersji skróconej, nazywana jest Drogą Królewską i nawiązuje do licznych pielgrzymek królów polskich, którzy wspinali się tędy na Łysą Górę do relikwii Krzyża Świętego. Maszerowali tędy chociażby Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, czy też Zygmunt Stary.

Na końcu ulicy Świętokrzyskiej, dosłownie pod samiuśkim nosem Świętokrzyskiego Parku Narodowego, znajduje się sporych rozmiarów parking. Szlak wspina się wschodnim zboczem Łysej Góry, a po drodze towarzyszyć Wam będą stacje drogi krzyżowej. Spotkacie tutaj również kamienny pomnik pielgrzyma Emeryka. Wartością dodaną wariantu szlaku z Nowej Słupi jest znajdujące się w mieście Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego, gdzie możecie poznać m. in. historię wytopu żelaza w starożytności. Pamiętajcie, że na tym odcinku obowiązują bilety do Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Bilet warto zachować, ponieważ upoważnia do zakupu ulgowego biletu wstępu na gołoborze na Łysej Górze.

Atrakcje na Łysej Górze

– Gołoborze i platforma widokowa
– Pogański wał kultowy
– Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Święty Krzyż
– Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego
– Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
– Kaplica Oleśnickich
– Krypta Jeremiego Wiśniowieckiego
– Wieża widokowa na Łysej Górze
– Miejsce na piknik pod klasztornymi murami

1. Gołoborze na Łysej Górze

Jedną z największych atrakcji Łysej Góry jest tutejsze gołoborze. Powstało ono z bloków kambryjskiego piaskowca kwarcytowego, który liczy sobie bez mała ponad 500 mln lat. Jest to największe gołoborze w Górach Świętokrzyskich. Ma powierzchnię aż 3,84 ha, choć trzeba pamiętać, że cały czas następuje powolna sukcesja lasu. Oczywiście w paśmie Łysogór można spotkać inne gołoborza, jak choćby na Łysicy, jednak to właśnie łysogórskie gołoborze, imienia botanika prof. R. Kobendzy, stało się wizytówką Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Tuz nad gołoborzem przebiega pogański wał kultowy.

Jeśli będziecie maszerowali czerwonym szlakiem od strony Szklanej Huty, to gołoborze na Łysej Górze znajduje się po lewej stronie drogi. Aby je ujrzeć i wejść na punkt widokowy, trzeba uiścić dodatkową opłatę, którą pobiera pracownik Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Bilet wstępu na galerię widokową kosztuje 10 pln.

2. Ośrodek kultu religii Słowian na Łysej Górze

Zakłada się, że Łysa Góra w okresie wczesnego średniowiecza stanowiła ośrodek kultu związanego z religią Słowian. W kronikach Jana Długosza można odszukać informacje, że „na jej szczycie znajdować się miała bożnica w bałwochwalstwie żyjących Słowian, gdzie bożkom Lelum i Polelum ofiary czyniono i podług innych czczono tu bożyszcza: Świst, Poświst, Pogoda.” Do naszych czasów pozostał wał kultowy, który otacza partię szczytową Łysej Góry. Został on zapewne usypany w IX–X w. Do tego celu wykorzystano liczne bloki skalne. Prace nad budową wału przerwano po przyjęciu chrześcijaństwa. Wał składa się z dwóch części, które maja kształt podkowy. Łączna ich długość wynosi 1,5 km, a wysokość miejscami sięga 2 m. Podobne inwestycje można odnaleźć na Ślęży oraz Raduni na Dolnym Śląsku. Do dziś krążą legendy o odbywających się na Łysej Górze sabatach czarownic. Tak samo, jak na Babiej Górze.

3. Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Święty Krzyż

Kilkadziesiąt metrów za łysogórskim gołoborzem znajduje się imponujące Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Święty Krzyż. Zostało ono wybudowane w roku 1966. Początkowo Ministerstwo Leśnictwa przeciwstawiało się budowie wieży telewizyjnej na Łysej Górze, gdyż miało się znaleźć na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Jednak decyzja premiera Józefa Cyrankiewicza zamknęła wszelkie dyskusje. Betonowa wieża ma wysokość 157 metrów, a do tego trzeba doliczyć jeszcze 39 metrową część stalową (dla porównania PKiN w Warszawie ma 231 m). Sygnał radiowy oraz telewizyjny emitowany z Łysej Góry, pokrywa całe województwo świętokrzyskie oraz znaczne fragmenty sąsiednich województw. Na teren wieży niestety nie można wejść.

4. Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Nim przejdziecie do głównej atrakcji Łysej Góry, czyli klasztoru Misjonarzy Oblatów, to wcześniej napotkacie przylegające do świątyni wczesnobarokowe skrzydło, w którym obecnie kryje się Muzeum Przyrodniczo-Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Pierwsza wystawa została urządzona tutaj w roku 1972. Na ekspozycję muzealną składają się eksponaty związane z terenem Gór Świętokrzyskich, obejmujące ich faunę i florę, a także geologię, hydrologię, klimat oraz zagadnienia ochrony środowiska. Wstęp do muzeum jest płatny.

5. Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej na Łysej Górze

Klasztor na Łysej Górze znajduje się dosłownie 200 metrów za gołoborzem. Pierwszą benedyktyńską świątynię ufundował tutaj Bolesław Krzywousty. A w 1306 roku, Władysław Łokietek przekazał na Łysą Górę Relikwie Drzewa Krzyża Świętego, na którym umarł Chrystus. Według legendy, relikwie zostały podarowane przez św. Emeryka, węgierskiego następcę tronu. Od tej pory do sanktuarium na Łysej Górze zaczęli licznie pielgrzymować wierni, w tym również królowie. Święty Krzyż był ważnym miejscem dla Jagiełły, który pojawił się tutaj w drodze na koronację w Krakowie oraz prowadząc wojska pod Grunwald. Nic dziwnego, że za czasów Jagiellonów, łysogórski kościół był najważniejszą świątynią w państwie. Niestety sanktuarium spłonęło w pożarze w 1777 roku. Trzeci kościół na szczycie Łysej Góry powstał w latach 1781-1789 w stylu barokowo-klasycystycznym.

Klasztor na Łysej Górze przeżywał swoje wzloty i upadki. Jednak najtrudniejszy czas nastąpił wraz z kasatą zakonu po rozbiorach. Podupadające budynki przekształcono w więzienie, które po pierwszej wojnie światowej było uważane za najsroższy zakład karny w Polsce, dedykowany dla szczególnie niebezpiecznych przestępców i więźniów politycznych. Swoje kary odbywali tutaj chociażby Sergiusz Piasecki, czy Stepan Bandera. Podczas wojny Niemcy utworzyli na Łysej Górze obóz zagłady dla jeńców radzieckich. Szacuje się, że liczba ofiar mogła sięgnąć nawet 8 tysięcy. Zbiorowa mogiła znajduje się na polanie pod szczytem, około 10 minut od klasztoru. Od 1936 roku świątynia jest domem dla Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Od wschodu znajdziecie barokową dzwonnicę oraz bramę z XVIII w.

5a. Kaplica Oleśnickich

Szalenie warto odwiedzić przepiękną Kaplicę Oleśnickich, która zwana jest również Kaplicą Relikwii Krzyża Świętego. Na szczególną uwagę w Kaplicy Oleśnickich zwracają malowidła na ścianie oraz kopuła kaplicy. Początkowo służyła jako kaplica grobowa rodu Oleśnickich. Jednak w roku 1723 przeniesiono do niej najważniejszy tutejszy skarb – Relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Znajdują się one w pancernym tabernakulum. Drzewo Krzyża Świętego uformowano jako Karawaka, czyli krzyż choleryczny, bardzo popularny podczas zaraz.

5b. Krypta Jeremiego Wiśniowieckiego na Łysej Górze

W podziemiach łysogórskiego klasztoru znajduje się kilka krypt. Spoczywają w nich głównie benedyktyni, którzy zamieszkiwali Święty Krzyż aż do kasaty opactwa w roku 1819. Jednak największe emocje budzi krypta Jeremiego Wiśniowieckiego. Jeśli wierzyć legendzie, to w przeszklonej trumnie spoczywa zmumifikowane ciało księcia. Zostało ono przyodziane w kostium z filmu „Ogniem i mieczem” Jerzego Hoffmana. Jednak badania naukowe nie potwierdzają jednoznacznie tożsamości nieboszczyka. Wejście do krypty na Świętym Krzyżu znajduje się na południowej ścianie kościoła, od zewnątrz. Wejście do krypt na Łysej Górze jest płatny.

5c. Wieża Widokowa na Łysej Górze (Święty Krzyż)

Za dodatkową opłatą możecie wejść na wieżę widokową na Łysej Górze, z której rozpościera się jeden z piękniejszych widoków na Świętokrzyski Park Narodowy. Taras dla turystów zorganizowano na 35 metrach od poziomu dziedzińca. W 1914 roku wieżę zniszczyli Austriacy, jednak sto lat później została odbudowana. Aby wspiąć się na łysogórską wieżę, trzeba wykupić bilet. Normalny kosztuje 7 pln. Do celu prowadzą metalowe schody. Ostatni odcinek jest wyjątkowo stromy. Natomiast widok, jaki rozpościera się z samej góry – palce lizać. Podobno przy dobrej pogodzie można dojrzeć nawet Tatry! Jednak trzeba przyznać, że jest tutaj dość ciasno i trzeba się mijać z wciągniętym brzuchem. Pamiętajcie tylko, że wieża widokowa jest czynna w godzinach 09:00-17:00.

5d. Muzeum Misyjne na Łysej Górze

Spacerując po krużgankach łysogórskiego klasztoru, z pewnością traficie do Muzeum Misyjnego. Jest to niewielkie pomieszczenie, w którym oblaci zgromadzili liczne pamiątki z ich misji. Znajdziecie tutaj sporo ciekawych i zaskakujących artefaktów. Wstęp do muzeum możecie opłacić w postaci dobrowolnej ofiary na misje. Eksponaty pochodzą z krajów misyjnych z prawie całego świata. Jak choćby z Madagaskaru, Kamerunu, Lesotho, Kazachstanu, czy Turkmenistanu – stroje, biżuteria, przedmioty codziennego użytku.

6. Piknik pod murami klasztoru na Łysej Góry

Na sam koniec warto wybrać się na łąkę, po wschodniej stronie zabudowań klasztoru na Łysej Górze. Znajdziecie tutaj ostatnie stacje drogi krzyżowej. Warto spojrzeć na sanktuarium na Świętym Krzyżu z tej perspektywy.  Jeśli zejdziecie nieco dalej, to dotrzecie do niewielkiego kopca oraz groty Matki Boskiej. W lewo odbija tutaj nieoznaczona ścieżka, która dociera do cmentarza pomordowanych jeńców radzieckich. I teraz najważniejsze – od opactwa Święty Krzyż pochodzi nazwa Gór Świętokrzyskich oraz województwa świętokrzyskiego. Święty Krzyż jest integralną częścią miasta Nowa Słupia

---

Obserwuj nas i bądź z nami na bieżąco!

• Instagram: 35 430
• Facebook: 23 639
• TikTok: 7 717
• YouTube: 352

---

Drogi Czytelniku,

Mamy nadzieję, że udało Ci się odnaleźć na blogu wszystkie niezbędne informacje i zaplanować swój urlop. Będziemy wdzięczni za skromny napiwek wrzucony do blogowej skarbonki lub wsparcie naszych działań poprzez zakupy w naszym małym górskim sklepie. Dziękujemy serdecznie i do zobaczenia na szlaku 🙂

---

---